برای چه کسی می‌نویسید؟

برای چه کسی می‌نویسید؟ نقش عضویت نویسندگان در جوامع مختلف بر تصمیم‌گیری آن‌ها برای انتشار مقاله در مگاژورنال‌های دسترسی آزاد^[۱]

مقدمه مترجم

این روز‌ها اصطلاح مگاژورنال در مباحث مرتبط با انتشارات علمی زیاد شنیده می‌شود، اما بر اساس چه تعریفی یک نشریه مگاژورنال نامیده می‌شود؟ ویژگی اصلی مگاژورنال‌ها این است که مجموعه‌ متنوعی از پژوهش‌ها را بدون قضاوت درباره‌ اهمیتشان، صرفاً با توجه به مستدل بودنشان، منتشر می‌کنند. مگاژورنال‌های معروفی که هم‌اکنون اعتبار زیادی دارند عبارت‌اند از PLOS ONE،Scientific Reports و PeerJ.

این ژورنال‌ها راهشان را از ژورنال‌های اشتراکی و کاملاً تخصصی جدا کرده‌اند. با توجه به زمان قابل‌توجهی که در مجلات سنتی برای انتشار مجلات و مقالات صرف می‌شود، نویسندگان در مگاژورنال‌ها از فرایند داوری‌ که تنها بر دلایل علمی تمرکز می‌کند، بهره می‌برند. در واقع مگا‌ژورنال‌ها مدل‌های سنتی نشر را به‌‌شدت تغییر داده‌اند. مشاهده‌ مقاله‌ای که در Plos One  منتشر شده است، ایده خاصی درباره‌ی حوزه تمرکز مجله یا حیطه‌ی تخصصی‌اش به شما نمی‌دهد. در حالی که در زمانی نه چندان دور نام ژورنال اطلاعاتی درباره مقالات منتشر شده در آن به مخاطب می‌داد. مطلب ترجمه شده زیر از مقاله مشترک نویسندگان با عنوان، «جوامع دانشگاهی: نقش مجلات و مگاژورنال‌های دسترسی آزاد در ارتباطات علمی»، است که در مجله دبیزش^[۲] منتشر شده است.

(DOI: 10.1108 / JD-05-2018) -0067).

مگاژورنال‌های دسترسی آزاد، در برخی رشته‌های دانشگاهی به کانال اصلی ارتباط با تحقیقات تبدیل شده‌اند؛ اما در دیگر رشته‌ها، ناشناخته باقی‌مانده‌اند. جنی فرای^[۳] و سیمون واکیلینگ^[۴] با در نظر گرفتن شواهدی از گروه‌های منتخب محققان، دریافتند که برداشت نویسندگان از مگاژورنال‌ها در رشته‌های مختلف متفاوت است و متناسب با انگیزه‌های مرتبط با جوامع مختلفی که در آن‌ها فعالیت می‌کنند، شکل می‌گیرد.

مگاژورنال‌های دسترسی آزاد یک نوآوری نسبتاً جدید در سیستم ارتباطات علمی ‌هستند که با راه‌اندازی PLoS ONE در سال ۲۰۰۶ آغاز به‌کارکرد.

مگاژورنال‌ها چهار ویژگی اصلی دارند:

۱) دامنه موضوعی گسترده (پذیرش مقالات در طیف وسیعی از رشته‌ها)؛
۲) خروجی فراوان (کمک به انتشار حجم زیادی از مقالات)؛
۳) مدل انتشار دسترسی آزاد (معمولاً هزینه بررسی مقاله قبل از انتشار پرداخت می‌شود)؛
۴) سیستم بررسی و داوری مقالات مبتنی بر دقت فنی و علمی (بدون توجه به اهمیت و تأثیر. مترجم).

آخرین ویژگی مگاژورنال‌ها در جوامع علمی ‌بسیار بحث‌برانگیز است؛ که آیا مگاژورنال‌ها پیشرو در آینده ارتباطات علمی‌ هستند؟ یا مکانی برای نخاله‌های دانشگاهی محسوب می‌شوند؟

در بخشی از پروژه مصوب انجمن تحقیقات هنر و علوم انسانی^[۵] به راهنمایی پروفسور استفن پینفیلد^[۶] که به بررسی مگاژورنال‌های دسترسی آزاد و آینده ارتباطات علمی ‌پرداخته است؛ انگیزه‌ها و موانع مؤثر در زمینه مقبولیت مگاژورنال‌ها توسط محققان دانشگاهی در انگلستان مورد بررسی دقیق قرار گرفت. هدف از این بررسی توجه به نقشی بود که فرهنگ هر رشته^[۷] در شناسایی و هدایت گروه‌های منتخب محققان در رشته‌های نجوم/ فیزیک، علوم زیستی، آموزش و تاریخ به سمت مگاژورنال‌ها داشت. این چهار رشته به این دلیل انتخاب شدند که حوزه‌های فیزیکی، کاربردی، علوم اجتماعی و علوم انسانی را در بر می‌گیرند و همچنین جامعه علمی ‌این رشته‌ها از اولین مگاژورنال‌ها (در موضوع زیست‌شناسی) تا موارد نادر آن‌ها (در موضوع تاریخ) را مورد استقبال قرار داده بودند.

نتیجه‌ای که گرفتیم

مهم‌ترین یافته حاصل از گروه‌های منتخب این بود که دیدگاه هر جامعه نقش مهمی ‌در قبول هرگونه نوآوری در سیستم ارتباطات علمی ‌دارد. جوامع علمی، اشکال جدید برای اشاعه و انتشار مقالات را مورد انتقاد قرار داده و با دید محافظه‌کارانه آن‌ها را قبول می‌کنند، همان‌گونه که در مطلبی^[۸] از وبلاگ LSE توسط دیو نیکلاس^[۹] نشان داده شده است. با وجود اینکه اشکال جدیدتری مانند مگاژورنال‌ها و سرورهای پیش چاپ مقالات^[۱۰]، در سیستم ارتباطات علمی‌ وارد شده‌اند، اما نویسندگان در اولویت‌بندی انتشار مقاله در مجلات به مواردی مانند آخرین نسخه ویرایش شده مقاله جهت انتشار^[۱۱] و رده‌بندی مجلات بیشتر اهمیت می‌دهند. توضیح این مسئله در نوع دیدگاه جوامع است. اطلاعات ارائه شده توسط محققان در گروه‌های منتخب نشان داد که آن‌ها هم‌زمان عضو چند جامعه هستند و هر جامعه دارای هنجارها، ارزش‎ها و از همه مهم‌تر روش‌های تشخیص و پاداش مجزایی است. مقاله‌های داوری شده برای همه این جوامع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مطالبات جوامع مختلف در این رابطه منجر به ایجاد عاملی می‌شود که بر انتخاب مجله توسط نویسندگان تأثیر می‌گذارد.

چرا به این نتیجه رسیدیم

جوامع متعددی که محققان در آن‌ها حضور دارند را می‌توان شناسایی کرد. به عنوان مثال، یک محقق دانشگاهی عضو جامعه موسسه خود است (موسسه‌ای در حوزه برق)؛ هم‌زمان عضو جامعه‌ای (جوامعی) فراتر از مرزهای سازمانی، جغرافیایی و فرهنگی است؛ همچنین عضو سیستم علمی گسترده‌تر (در حوزه ارگان‌های بودجه‌ای، سیاست‌های تحقیق و توسعه ملی/ بین‌المللی، اخلاق تحقیق، زیرساخت‌های تحقیقاتی)؛ و در نهایت عضوی از اجتماع است (در حوزه مسئولیت‌پذیری، تأثیرات اجتماعی/ اقتصادی و تحولات برای مثال در حوزه برق).

محققان در گروه‌های منتخب اذعان داشتند که یک عضو فعال در هر جامعه‎، نیاز به دستیابی به اهداف ارتباطی خاصی دارد، از جمله این اهداف می‌توان ارتقاء در آن موسسه یا کمک به ارائه یافته‌های جدید در یک رشته را نام برد. مقالات داوری شده در دستیابی به این اهداف ارتباطی نقش مهمی ‌ایفا می‌کنند به این دلیل که عناصر اساسی تحقیق را تحت پوشش قرار می‌دهند و تأثیر اجتماعی/ اقتصادی و دانشگاهی آن تحقیق، در آن‌ها مورد ملاحظه قرار می‌گیرد.

در عمل، یک مقاله داوری شده، بیشتر از یک هدف ارتباطی را برآورده می‌کند، زیرا نویسندگان در هر مقاله، مخاطبان مختلف جوامع چندگانه را مدنظر قرار می‌دهند. محققانی که با آن‌ها صحبت کردیم، در انتخاب یک مجله، معیارهایی را برای تحقق اهداف مختلف ارتباطی تجربه کرده بودند. ویژگی‌های یک مجله از قبیل کیفیت داوری، معیارهای مجله، اعتبار و مخاطبان/ خوانندگان به اشکال مختلف در تعین اولویت‌های رقابتی نقش دارد، همان‌طور که در مدل زیر نشان داده شده است.

محققانی که با آن‌ها گفتگو کردیم، قوانین ارزیابی تحقیقات در انگلستان^[۱۲] را به عنوان مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر انتخاب مجله ذکر کردند که بر اهمیت جامعه در سطح سازمانی و سیستم علمی تأکید دارد. تأثیر این قوانین بر رفتارهای مختلف انتشار این است که حتی با وجود تأکیدهای اخیر بر توجه به معیارهای مجله و سطح مقالات در بین سیاست‌گذاران و مؤسسات، همچنان مجلات با ضریب تأثیر بالا توسط محققان انتخاب می‌شوند.

پیامدهای انتخاب مگاژورنال دسترسی آزاد چیست؟

سطح آگاهی محققان گروه منتخب از مگاژورنال‌ها به استثنای محققان علوم زیستی، پایین بود و بسیاری نیز نسبت به این قالب تردید داشتند. این شک و تردید عمدتاً مربوط به نحوه داوری مبتنی بر دقت علمی/ فنی مقاله (صرف‌نظر از میزان اهمیت و تأثیر مقاله) و دامنه گسترده موضوعی مگاژورنال‌ها بود. برای آن دسته از محققانی که در مگاژورنال‌ها چیزی منتشر نکرده بودند، این تصور غلط وجود داشت که روند داوری مقالات در مگاژورنال‌ها نسبت به داوری مقالات در مجلات سنتی، سختگیری کم‌تری دارد. از طرف دیگر، کسانی که تجربه انتشار مقاله در مگاژورنال‌ها را داشتند اذعان می‌کردند که داوری مقالات در مگاژورنال‌ها بسیار سخت‌گیرانه‌تر از داوری مجلات دیگر بوده و حتی فاقد برخی از چشم‌پوشی‌هایی هستند که در مجلات سنتی بسیار معتبر وجود دارد. این یافته­‌ها شاید توضیحی برای نتایج شگفت‌انگیزی باشد که از مراحل دیگر تحقیق به دست آوردیم – به ویژه این واقعیت که داوری در یک مگاژورنال همیشه با این هدف (توجه به جامعه مخاطب/ خواننده. مترجم) مطابقت ندارد و بسیاری از نویسندگان مقالات منتشر شده در مگاژورنال‌ها ظاهراً از روش‌های مختلف داوری که این مجلات به کار می‌گیرند آگاه نیستند.

شک و تردید نسبت به مگاژورنال‌ها به احتمال زیاد ناشی از این تصور در بین محققان است که آن‌ها به اندازه کافی نیازهای جوامع مختلفی را که به آن تعلق دارند، برآورده نمی‌کنند. وجود بعضی تقسیم‌بندی‌های رشته‌ای در برخی از مگاژورنال‌ها شاید به گونه‌ای در جهت رفع نیازهای جامعه باشد. مطمئناً، این مدل از انتشار، نیازمند تحولاتی است که در نتیجه آن ناشران بتوانند محققان را ترغیب کنند که مگاژورنال‌ها در اکوسیستم ارتباطات علمی ‌نقش مهمی‌ را می‌توانند ایفاد نمایند.

پانویس:
[۱] Who are you writing for? The role of community membership on authors’ decisions to publish in open access mega-journals
[۲] Journal of Documentation
[۳] Jenny Fry
[۴] Simon Wakeling
[۵] Arts and Humanities Research Council (AHRC): انجمن انگلیسی که با جذب اعتبار دولتی به حمایت از تحقیقات و تحصیلات تکمیلی در حوزه هنر و علوم انسانی می‌پردازد.
[۶] Prof. Stephen Pinfield
[۷] disciplinary culture: مجموعه‌ای مشترک از فرضیات، نگرش‌ها، مفهوم‌سازی‌ها، معرفت‌شناسی‌ها و ارزش‌هایی که اعضای یک جامعه دانشگاهی (مانند شیمی‌، یا جامعه‌شناسی) در اختیار دارند که به اعضای جدید منتقل می‌شود و در شکل‌گیری نظرات آن‌ها در مورد ماهیت، تولید، انتقال و به اشتراک‌گذاری دانش نقش دارد. مترجم
[۸] A system that prioritises publications means early career researchers’ scholarly attitudes and behaviours remain conservative
[۹] Dave Nicholas
[۱۰]Preprint server برای سرعت بخشیدن به نشر علمی ‌ایجاد شده‌اند که به نویسندگان اجازه می‌دهد قبل از بررسی رسمی‌ و انتشار مقاله پیش‌نویس خود را ارسال و بازخوردها را دریافت کنند.
[۱۱] published journal article: آخرین نسخه مقاله علمی که در ژورنال ظاهر می‌شود و کلیه کارهای مدنظر ناشر از جمله داوری، ویرایش، قالب‌بندی و طراحی را نشان می‌دهد.
[۱۲] The UK’s REF یکی از سازوکارها برای ارزیابی کیفیت تحقیقات است.

مترجم‌ها:
سیده فاطمه صادری – زهرا نصرتی