سفیر خواندن

اهمیت خواندن تا جایی است که سازمان ملل حق خواندن را جزء حقوق کودک به حساب آورده است، لذا نقش بازی و سرگرمی در یادگیری کودکان و رشد هوشمندی آنان نیز امری بدیهی است. از آنجا که دبیرکل محترم نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور سال ۱۳۹۵را به‌عنوان سال «خواندن» در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور معرفی کردند، و این فرصتی است برای همه، از کودکان، والدین، پدربزرگ­ها و مادربزرگ­ها گرفته تا ناشران، مدارس، کارفرمایان و رسانه ­های همگانی که برای غنی ­سازی کتاب­ها و تشویق به خواندن به هم بپیوندند. ما کتابداران برای موفقیت نیاز به پشتیبانی فعال مردم و سازمان­ها در سراسر کشور داریم.

از نظر نگارنده، کودکان، سفیر خواندن خانواده­ ها هستند. یعنی چه؟

طرح “سفیر خواندن”:

“خواندن”، هم سرگرمی است و هم امری مهم و اساسی. بنابراین طرح “سفیر خواندن” طرحی است که سرگرمی و مبانی خواندن را برای کودکان و نوجوانان در سطح شهرستان سروآباد از توابع استان کردستان تبلیغ می­ کند، خاستگاه این طرح، سرگرمی­ های خواندن در کارِ صدها “داوطلب خواندن” در بین اعضای کتابخانه ­های عمومی می­باشد، بسیار خوشحالیم که این طرح را به عنوان راهنمای تشویق خواندن به خانواده­ ها معرفی می ­کنیم.

• پیشنهاد­هایی برای تشویق بچه ­ها به خواندن:

بیشتر کودکانی که به مدرسه می ­روند راهکارهای خواندن را می­ آموزند. اگر کودکان از خواندن همراه با سرگرمی خوششان بیاید و برای کتابخوانی اشتیاق نشان دهند، برای کسب مهارت­های خواندن مجهز­ترند. به هر حال خواندن تنها یک مهارت نیست، خواندن یک حادثه ­ی بزرگ است. پیوسته جستجوگر راه­هایی باشید که خواندن را با شعف و خوشی مرتبط سازد، زیرا کودکان به­ طور طبیعی دوست دارند بازی کنند و سرگرمی داشته باشند، بدون این­که خسته شوند. کودکان هر قدر بیشتر بخوانند و از خواندن بیشتر لذت ببرند، مهارت­های بیشتری کسب می­ کنند. از فشار و سرخوردگی­ایی که تاًکید بیش از حد بر خودِ مهارت خواندن ایجاد می­ کند، بپرهیزید.

• بلند خواندن

الف) با هم بخوانید: روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای کتابخوانی با کودک وقت صرف کنید. به جای اینکه برای او کتاب بخوانید با او و همراه او کتاب بخوانید. این کار شما را به جای یک فرد بزرگتر یا خواننده­ ی داستان به یک رفیق و شریک تبدیل می­ کند. اگر وقت این کار را ندارید از برادر یا خواهر بزرگتر، پرستار، پدر یا مادر بزرگ کودک بخواهید این کار را انجام دهد. ما دو راهکار ساده­ ی کتابخوانی مشارکتی را به شما ارائه می­ کنیم. خودتان هم می ­توانید راهکارهای دیگری انتخاب کنید.

پژواکِ خواندن: ابتدا شما یک جمله را بلند بخوانید، سپس کودک همان را تکرار کند. این کار باعث می­ شود کودک با حالت و بدون اینکه گیر کند، بخواند.

نوبتی خواندن: شما یک جمله یا یک صفحه از کتابی را بخوانید، سپس کودک شما جمله یا صفحه بعد را بخواند. ابتدا از کتاب­هایی استفاده کنید که بیشتر عکس دارند و مصور هستند و در هر صفحه فقط چند جمله نوشته شده است. بعد از کتاب­هایی استفاده کنید که فصل­های کوتاه دارند. کم کم می­ توانید شما یک فصل از کتاب را بخوانید و کودک فصل بعدی را بخواند.

• تکرار کنید

کودکان دوست دارند صدای خود را از ضبط صوت بشنوند. از این علاقه استفاده کنید و به درست خواندن آنان کمک کنید. یک صفحه از کتاب را به کودک بدهید تا چندین بار بخواند. در هنگام خواندن، صدای او را ضبط و سپس آن را پخش کنید. تا جایی که کودک می­ خواهد این کار را تکرار کنید. مطمئن شوید که کودک هر بار بهتر از بار قبل خوانده است. شما هم با گفتن جملاتی مانند “این بار بهتر شده” او را تشویق کنید. بچه ها خوشحال می­ شوند که صدای خود را بشنوند اما از اینکه می­ بینند اشتباه خوانده­ اند نیز آزرده می ­شوند. بدون اینکه لازم باشد اصرار کنید خودِ کودک احتمالا به تکرارِ خواندن ادامه می­ دهد تا اینکه به حد مطلوبی از خواندن برسد.

• نقاشی کنید و بگویید

نقاشی به کودکان کمک می­ کند داستانی را که شما برایشان می­ خوانید مجسم کنند و برای ساختن داستان جدید الهام بگیرند. قلم و کاغذ را در اختیار کودکانتان قرار دهید و داستانی را با صدای بلند برای او بخوانید. کودکان را تشویق کنید برای داستان یک نقاشی بکشند. ضمن کار از آنان بپرسید “خوب، بعد چه اتفاقی می ­افتد؟” یا “داری چه کار می­ کنی؟” و مانند آن. این نوع پرسش­ها باعث می­ شود کودک درباره­ ی کاری که می­ کند و جوابی که می­ دهد فکر کند. کودکان را ترغیب کنید پیش از اینکه کتاب را ورق بزنید عکس­ها را ببینند.

• جایزه بدهید

هر چقدر کودک شما بیشتر کتاب بخواند شانس بیشتری برای بردن جایزه دارد. کودکان از قرعه­ کشی و جایزه گرفتن لذت می برند. از این علاقه استفاده کنید و یک بازی ترتیب بدهید تا هم کتاب بخوانند و هم لذت ببرند. تعدادی کارت مقوایی یک اندازه تهیه کنید، هر یک از کودکان و نیز اعضای خانواده مشخصات کتابی را که می­ خواند همراه با نام خود روی کارت می ­نویسد و در داخل جعبه می ­اندازد. ماهی یک­بار در هر زمان مشخصی اعضای خانواده دور هم جمع می­ شوند و مراسم قرعه­ کشی را انجام می­ دهند. خردسال­ترین کودک کارت­های داخل جعبه را خوب به­ هم می­زند و یکی از کارت­ها را بیرون می ­آورد تا نام برنده معلوم شود و به برنده یک جایزه که از پیش تهیه شده است، بدهید. بقیه کارت­ها به جز کارت برنده را برای قرعه­ کشی بعد نگه­دارید.

• فیش­نویسی خانوادگی

خواندن را به عنوان ارزش در خانواده نهادینه کنید. برادرها و خواهرهای بزرگتر کتاب­های خوبی را که خوانده ­اند به بچه­ های کوچکتر توصیه کنند و آن­ها را در اختیارشان قرار دهند. برای سرگرمیِ فیش­نویسی از جعبه ­ی کفش یا هر جعبه ­ی مقوایی مناسبی که در دسترس دارید، استفاده کنید. می­توانید کتاب­ها را برحسب موضوع­ ها و مطالبی که خود کودکان دوست دارند دسته­ بندی کنید؛ مانند کتاب­های مصور، کتاب­های قصه، کتاب شعر و نظایر آن. به این صورت عمل کنید، هر کودک کتابی را که می­خواند روی یک کارت عنوان کتاب، نام نویسنده، اینکه آن را از کتابخانه امانت گرفته یا نه و اطلاعات دیگر را می­نویسد و در جای مناسب در جعبه قرار می­دهد. می­توان برخی نکات جالب و مهم را هم روی کارت یادداشت کرد. حالا وقتی کودک برای پرسیدن سؤالی نزد شما می­ آید نقش کتابدار کتابخانه را ایفا کنید و او را به طرف فیش­های خانوادگی هدایت کنید.

• شیوه­ ی اجرا:

ابتدا شرح طرح مزبور به صورت بروشور در اختیار اعضاء کتابخانه­ های عمومی قرار می­ گیرد، و با اعلام آمادگی داوطلبان، کارت ویژه آن­ها از سوی کتابداران صادر می­شود که به عنوان مبلغ و مروج و تغییر­دهنده نگرش خانواده خود به امر کتاب و کتابخوانی در نهاد کتابخانه ­ی عمومی معرفی می­شوند. سپس به صورت هفتگی یا ماهیانه گزارش فعالیت­های خانوادگی خودشان را (به شیوه ­های حضوری، پست الکترونیک کتابداران، کانال تلگرامی کتابخانه ­ای که عضو هستند و غیره) به کتابخانه­ ها تحویل می­دهند؛ در نهایت همه داوطلبان به همراه خانواده ­های محترم در همایشی مورد تشویق و تقدیر قرار خواهند گرفت.

نمونه کارت داوطلبان طرح سفیر خواندن

سخن پایان:

از آنجا که فعالیت­های تربیتی از خانواده شروع می شود؛ محیط و شرایط خانواده و روش تربیتی و آموزش والدین نقش مؤثری در انس کودک با کتاب دارد. کودکی که با کتاب آشنا می ­شود برای همیشه از همنشینی و دوستی با کتاب لذت خواهد برد. کودک تخیلات شیرین و بلندپروازانه خود را با مطالب و قصه های درون کتاب پیوند می­ دهد و ناخودآگاه روح و روان کودکانه خود را تغذیه می­ کند. بنابراین با اجرای طرح “سفیر خواندن” کتابخانه ­های عمومی می­ توانند در امر آگاهی­ بخشی و آگاه بودن خانواده­ ها راه­گشا باشند. اهمیت طرح “سفیر خواندن”از آنجا ناشی می ­شود که کودکان و بزرگسالان شهرستان سروآباد و کل استان کردستان مانند دیگر نقاط کشور از نظر مطالعه و خواندن در حد مطلوبی نیستند لذا توجه به این مسئله با اجرای طرح­ه هایی خلاقانه از سوی خانواده­ ها و نهاد کتابخانه ­های عمومی برای کودکان از همان اوان کودکی (از طریق سرگرمی­ های شاد و جذاب خواندن) می ­تواند به حل این مشکل و پرورش قدرت تفکر و تحلیل بچه­ ها کمک کند. امید است “خواندن” فرصت خوبی برای خوشی شما فراهم سازد.

 برای دانلود اینفوگرافی این مطلب اینجا کلیک کنید.

در قسمت بعدی گزارشی از اجرای طرح “سفیر خواندن” در شهرستان سروآباد را دنبال کنید.

منبع راهنما برای انتخاب سرگرمی­ های خواندن:

بلج­فورد، روی (۱۳۸۱). راهنمای خانواده برای ترغیب کتابخوان­های کودک و نوجوان (ترجمه­ ی سیروس حدوت و علی اکبر مرعشی). تهران: سروش (انتشارات صدا­وسیما).

نویسنده: ژیلا سعیدی