تاثیر رنگ در کتاب‌های کودکان

تصویر در کتاب‌های داستانی دروازه‌ای برای ورود کودک به قلمرو خیال‌انگیز رویاها و تخیلات است که نه تنها دنیای پیرامون را به کودک می‌شناساند بلکه به او می‌آموزد که در نقاشی‌های خود چگونه ارتباط میان خط‌ها باعث ایجاد شکل و ارتباط میان رنگ‌ها به ایجاد حجم و واقعی جلوه دادن پدیده‌ها می‌انجامد.

عنصر رنگ یکی از تاثیرگذارترین عناصر بر روی خلاقیت فکری و ذهنی کودکان و رشد تفکر آنان است. از رنگ می‎‌توان همچون ابزاری در خدمت رشد فکری و خلاقیت کودکان استفاده کرد.

دو هزار و پانصد سال پیش تصویرگری کتاب کودکان در ایران آغاز شد و با ورود صنعت چاپ امکان نشر کتاب با شمارگان بالا و دسترسی توده‌های مردم به ویژه کودکان به کتاب فراهم گردید. ورود رنگ به کتاب‌های کودکان که از تفکیک رنگ به شیوه سنتی آغاز شد، سپس به تفکیک رنگ به شیوه عکاسی رسید و تا چاپ با دستگاه افست پیش رفت، توانست تحول بزرگی در تصویرگری کتاب‌های کودکان به وجود آورد. اولین چاپ رنگی در کتاب‌های کودکان کتاب دانش جدید اثر میزرا حسین خان رمزی(۱۳۰۳) است که به شیوه گراوری چاپ شده است. سال ۱۳۲۲ نخستین کتاب چهار رنگ به شیوه عکاسی با عنوان کودک دبیره، اثر ذبیح بهروزدر چاپخانه بانک ملی منتشر شد.

با راه اندازی آتلیه انتشارات فرانکلین در سال ۱۳۳۶ برای نخستین بار مرکزی برای سفارش تصویرگری آثار کودک و نوجوان در ایران راه‌اندازی شد و در انتها پایه‌گذاری شورای کتاب کودک در ۱۳۴۱ و کانون پرورش فکری کودکان در ۱۳۴۵ در پیشرفت تصویرگری کتاب‌های کودکان تاثیر بنیادین داشت.

خط، شکل، رنگ، بافت و ترکیب‌بندی مهم‌ترین عناصر تصویر به شمار می‌روند، عنصر رنگ کامل‌کننده خط و شکل در آفرینش تصویر است. پیدایش احساس و عاطفه در نمایش رنگ هدفی است که تصویرگر به آن توجه نشان می‌دهد.

نقش رنگ پیش از همه با عواطف و احساسات بشر نزدیکی دارد و در هنر بیش از هر چیز حسی و برانگیزاننده است. در گذشته رنگ‌های آکروماتیک(سیاه، سفید و خاکستری) برای کتاب‌های کودکان استفاده می‌شد که کاربرد این رنگ‌ها در کتاب‌های کودکان چندان مناسب نیست، همراهی رنگ‌های آکروماتیک با رنگ‌های کروماتیک (زرد، قرمز، آبی و ترکیبات آن) باعث پدید آمدن انواع حس‌ها و ایجاد شادی می‌شود. رنگ‌هایی مانند قرمز، نارنجی و هم خانواده هایشان احساس گرما، دوستی، خشم، انرژی و جنب و جوش را به ذهن خواننده راه می‌دهند و او را به تحرک و راه بردن به جمع هدایت می‌کنند در عوض رنگ‌های آبی، سبز و هم خانواده هایشان به احساس آرامش، خلوت‌پذیری و تنهایی، اندوه، سکون و دل‌زدگی راه می‎‌برند و رنگ‌های خنثی(خاکستری و قهوه‌ای) نیز باعث ایجاد تعادل و هماهنگی میان رنگ‌ها را عهده‌دار هستند. رنگ‌ها نقش‌های نمادین را نیز به عهده دارند به طور نمونه می‌توان گفت سفید نشانه آرامش و صلح و دوستی، سیاه بیان استعاری ستم، شب‌زدگی و اسارت است، زرد بیان‌کننده شادمانی‌های شبانه و جلوه‌گری و آبی ارتباط روحانی انسان و آرامش‌جویی آسمانی اوست.

در نتیجه عنصر رنگ در تصویرسازی کتاب کودک در جذب و روند یادگیری کودکان نقش اساسی دارد و شیوه و سبک تصویرگری که ممکن است باعث ایجاد عدم درک و ایجاد اشکال دربیان داستان شود را می توان با رنگ‌ها تا حد زیادی برطرف نمود و ارتباط کودکان را با کتاب بیشتر کرد.

کودک به وسیله رنگ‌ها مشتاق دنبال کردن داستان تا انتها می‌گردد وداستان کودک را درگیر خود کرده و باعث ایجاد واکنش در کودک می‌شود. برای همین ابتدا برای اینکه کودک کتاب را برای خواندن انتخاب کند نیاز به کارگیری رنگ‌های شاد و جذاب و متناسب با گروه سنی، محتوای داستان است و می‌توان به وسیله رنگ‌ شکل‌ها و خطوط به جذب و فهماندن مطالب کمک کرد.هدف این متن در ابتدا نشان دادن اهمیت رنگ در تصویرگری کتاب کودک است و دوم راهنمایی برای کتابداران و والدین که با انتخاب مناسب کتاب کودک علاقه کودکان را به مطالعه افزایش دهند و نویسنده امیدوار است که در آینده توجه به رنگ در کتاب‌های کودکان و تخصصی شدن تصویرگری کتاب‌ها بیشتر گردد.

پی نوشت : برای مطالعه بیشتردر این زمینه کتاب‌‌ها و سایت ذیل توصیه می‌گردد :

• روانشناسی رنگ‌ها/جاناتان دی ولسلی تایلور
• کودک و تصویر/جمال‌الدین اکرمی
• کودکان چه رنگ‌هایی را دوست دارند در سایت http://www.persianpersia.com

منابع :

 تصویرگری کتاب‌های کودکان : تاریخ، تعریف‌ها و گونه‌ها/ زهره قایینی، ۱۳۹۰.

بررسی تاثیر رنگ در کتاب‌های داستانی کودک(گروه سنی ج)/سودابه نیکوسخن، ۱۳۹۲.

نویسنده: مریم عبدالله زاده