خانه / کتابخانه و کتابدار 2.0 / آموزش و مهارتهای 2.0 / نرم افزارهای علم سنجی(نرم افزار Vosviewer قسمت آخر)

نرم افزارهای علم سنجی(نرم افزار Vosviewer قسمت آخر)

این مقاله درسوم اسفند ماه سال ۱۴۰۱ ویرایش شد.

مقدمه

در جلسات قبل بسیاری از بخشهای نرم افزار و نکات مربوط به آن توضیح داده شد. یک نقشه هموقوعی هم ترسیم کردیم. برای بقیه موارد مثل هم نویسندگی یا هم استنادی روال و فرایند به همان ترتیبی است که برای همرخدادی انجام دادیم. ورود داده را با استفاده از داده های کتابشناختی نشان دادیم و نقشه مربوط به آن را هم ترسیم کردیم. درمورد داده های متنی و شبکه ای نیز دقیقا همان فرایندها را تکرار می کنیم. امکان استخراج داده ها (با فرمت اکسل) را در مرحله پایانی قبل از اتمام ترسیم نقشه نیزگفتیم. در ادامه نکات تکمیلی و احیانا از قلم افتاده از نرم افزار را بیان می کنیم.

در بعضی از مواقع ممکن است هنگام نمایه سازی مقالات در پایگاههای استنادی جای برخی از فیلدها در فرایندهای ماشینی عوض شود و یا حروف و اشکال غیر معمول و نامربوط در فیلدها درج شوند یا محتوای برخی از فیلدها حذف شود و یا  اینکه در همان ابتدا نویسندگان در هنگام انتخاب کلیدواژ ه برای آثارشان دقت کافی نداشته باشند و بسیاری دلایل دیگر از این دست، باعث می شود خروجی هایی که پایگاههای اطلاعاتی و استنادی به ما می دهند خالی از ایراد نباشد. و اگر ما بنای کار را بر همین داده ها بگذاریم هنگام ترسیم نقشه این نقص ها نمایان می شوند، بنابراین بهتر است تا حد ممکن این داده ها و خروجی ها اصلاح شوند. در نرم افزار وس ویوور امکانات اصلاح داده زیاد نیست اما بصورت محدود و تا حدودی که بتوان برخی از ناهنجاریهای مربوط به داده را اصلاح کرد، میتوان از آن استفاده کرد. یکی از راههای اصلاح داده در این نرم افزار که در جلسات قبل هم اشاره ای به آن داشتیم در مرحله پایانی ترسیم نقشه است. همان جایی که لیست اجرایی نقشه ی تحت فرمان نرم افزار (در محیطی شبیه به اکسل) برای ما نمایان می شود و ما می توانیم موارد نمایشی در نقشه را ببینیم (شکل زیر).

 

هر کدام از واژه ها یا اصطلاحات را که تمایل نداشته باشیم در نقشه بیاید، می توانیم انتخاب نکنیم(تیک آن را بردارید).

یک راه دیگر اصلاح داده در نرم افزار وس ویوور استفاده از فایل اصطلاحنامه[۱](تزاروس) این نرم افزار است.

از فایل اصطلاحنامه وس ویوور می توان برای ادغام انواع مختلف عنوان منابع، نام نویسنده، نام سازمان، نام کشور، یا یک مرجع ذکر شده استفاده کرد. به عنوان مثال نام محقق ممکن است به چند شکل مختلف در اسناد مختلف نوشته می شود (مثلاً فقط با اولین حرف اول یا با همه حروف و به شکل کامل). بنابراین می توان از فایل اصطلاحنامه برای نشان دادن اینکه نام های مختلف در واقع به یک محقق اشاره دارد استفاده کرد. هنگام ایجاد نقشه بر اساس داده های متنی، می توان از فایل اصطلاحنامه برای ادغام اصطلاحات استفاده کرد. این راه نه تنها برای ادغام مترادف‌ها (مانند «h-index» و «Hirsch index»)، بلکه برای تصحیح تفاوت‌های املایی مفید است. علاوه بر این، ممکن است برای ادغام و یکدست سازی عبارات اختصاری با اصطلاحات کامل نیز مفید باشد (به عنوان مثال، “JIF” و “journal impact factor”). یک فایل اصطلاحنامه همچنین می تواند برای نادیده گرفتن اصطلاحات استفاده شود. برای مثال، هنگام کار با عناوین و چکیده‌های نشریات علمی، ممکن است بخواهید از اصطلاحات کلی مانند «نتیجه‌گیری»، «روش» و «نتیجه» چشم‌پوشی کنید. پس مواقعی که می خواهید برخی از اصطلاحات یا واژه ها در نقشه نیاید، می توانید از فایل اصطلاحنامه استفاده کنید. حال فرایند انجام این کار به چه صورت است؟ مراحل کار را با من دنبال کنید.

اگر فایل دانلودی نرم افزار وس ویوور را -که یک فایل فشرده است – باز کنید. در میان فایل ها یک پوشه به نام Data می بینید(شکل زیر). سعی کنید این فایل دانلودی را از حالت فشرده خارج کنید، تا موقع اعمال تغییرات و ذخیره سازی به مشکل برنخورید. البته با فایل فشرده هم میتوانید کار کنید و مشکلی ندارد فقط موقع اعمال تغییرات دقت کنید این تغییرات در فایل Data ذخیره شود.

 

پوشه Data را باز کنید.

در داخل پوشه یک تعداد اصطلاحنامه می بینید. خب حالا فرض کنید ما یک نقشه هم نویسندگی کشیدیم وقتی نقشه ترسیم شد، بررسی می کنیم و می بینیم که بعضی از نویسندگان(با چند مدل نوشتاری) دو بار یا بیشتر در نقشه و در چند جای مختلف دیده می شوند. این دو یا چند نویسنده در واقع همه یک نفرند، پس باید یکدست شده و به یک شکل واحد آورده شود(شکل زیر).

 در اینجا نام خانم Akers باید یکدست شود تا پیوندها و ارتباطات درستی هم در نقشه دیده شود. وارد پوشه Data در پوشه نرم افزار وس ویوور می شویم و فایل thesaurus_authors را باز می کنیم ( شکل زیر).

همانطور که می بینید فایل تزاروس نویسندگان یک فایل نت پد[۲] است که دارای دو ستون می باشد. ستون اول با سرستونLable و ستون دوم هم با عنوان ستون Replace by. خب این پنجره به چه کار می آید؟ آن واژه ای که می خواهید اصلاح شود را زیر ستون Lable  بگذارید.حالا می خواهید با چه واژ های اصلاح یا جایگزین شود؟ واژه ای که می خواهید به جای واژه موجود بیاد(واژه اشهر از دید گاه شما)، را زیرستون Replace by بگذارید. پس ما باید طبق شکل زیر عمل کنیم:

پس از دیدگاه ما نام کوچک نویسنده باید به صورت اختصار بیایید. دقت کنید که این بستگی به تصمیم و خواست شما دارد و می توانید به هر صورتی که تمایل دارید نام نهایی که در نقشه دیده می شود، را تعیین کنید. بعد از این کار فایل تزاروس را ببندید و تغییرات را ذخیره کنید. حالا دوباره فرایند ترسیم نقشه را از اول انجام می دهیم. به اینجا(شکل زیر) که رسیدید باید فایل تزاروسی را که اصلاح کردید، به نرم افزار معرفی کنید، تا طبق درخواست شما تغییرات اعمال شود.

در گام بعد نرم افزار لیست مواردی که می خواهید برای آن نقشه ترسیم کنید(اجزای نقشه شما) در یک نمایی شبیه به اکسل به شما نشان می دهد(شکل زیر). در اینجا می توانید تغییرات را حتی قبل از ترسیم نقشه نیز ببینید.

حالا درست شد همه اسنادی که به نام خانم Akers هست تحت یک نام واحد و با تعداد۴ سند تجمیع شد.

نکته: دقت کنید گاهی که این فرایند اصلاح داده را که انجام می دهید، ممکن است با پیام خطایی مانند شکل زیر مواجه شوید و نتوانید تغییرات دلخواهتان را در نقشه عملی سازید.

برای رفع این مشکل راه حل چیست؟

درهمان پوشه Data فایل تزاروس نویسندگان را باز کنید  محتوای فایل را کپی کنید و آن را در محیط اکسل وارد کنید. به طوری که اصطلاحات درست در ستون خودشان قرار گیرند(شکل زیر).

حالا دوباره اطلاعاتی را که مرتب کردید و در فایل اکسل دارید، کپی کنید. محتوای فایل تزاروس نویسندگان را پاک کنید و اطلاعات فایل اکسل را در آن الصاق کنید و فایل تزاروس را ذخیره کنید. حالا اگر مجددا فرایند ترسیم نقشه را انجام دهید، دیگر پیام خطا نخواهید داشت و می توانید تغییرات دلخواهتان را در نقشه پیاده کنید.

اصلاح داده را برای کلید واژه ها و اصطلاحات نیز می توانید انجام دهید. برای این کار از فایل thesaurus_terms در پوشه Data استفاده کنید.

یک نکته دیگر این است اگر خواستید چیزی در نقشه نادیده گرفته شود و شما بخواهید از طریق تزاروس تغییرات را انجام دهید، کافیست در ستون replace by چیزی ننویسید. در این صورت نرم افزار آن مورد را نادیده می گیرد و از نقشه شما حذف می شود.

راه سوم اصلاح داده در نرم افزار وس ویور به این صورت است که:

بعد از ترسیم نقشه، آن را به شکل map ذخیره کنید. مثلا فرض کنید ما یک نقشه با استفاده از داده ها کشیدیم از قسمت اکشن پنل گزینه save را بزنید.

در گام آخر ok را بزنید. حالا یکبار دیگر گزینه save را بزنید و این بار مطابق عکس زیر  پیش بروید.

 

 

 

حالا نتیجه ایجاد ۲ فایل است.

فایل اصلی ما که با word نامگذاری کردیم را با اکسل باز می کنیم.

در این گام لازم هست این فایل را کمی مرتب کنیم که نواحی اطلاعاتی واضح تر دیده شود. چون تمام اطلاعات به هم چسبیده شده و عنصر جداکننده آنها کاما هست. اگر دقت کنید ردیف اول به نام ستون ها اختصاص پیدا کرده است. برای مرتب سازی این فایل ابتدا یکی از ستون های فایل را انتخاب کنید بعد از منوی Data گزینه  text to columns را بزنید. و مطابق عکس پیش بروید.

در گام بعد پنجره زیر باز می شود کاراکتر جدا کننده را کاما انتخاب کنید.

 

اگر گزینه next را بزنید پنجره آخربه شکل زیر باز می شود.

اگر finish را بزنید کار به پایان می رسد. و فایل به شکل زیر مرتب میشود و هر ناحیه اطلاعاتی در یک ستون قرار می گیرد.

حالا این فایل آماده شده که اصلاحات دلخواهتان را روی آن انجام دهید.

به عنوان مثال  من دو مورد را در شکل نشان دادم که بعد از اصلاح اگر فایل را ذخیره کنید و مجددا مسیر ترسیم نقشه را البته این بار از قسمت ایجاد نقشه مبتنی بر داده های شبکه بروید اصلاحات در نقشه نمایان می شود.

 

 

در این چند پست آموزشی سعی بر این بود که نکات اصلی و مهم کار با نرم افزار وس ویوور را برای شما بیان کنم. بیشتر مطالب مهم عنوان شد. آموزش وس ویور را در اینجا تمام میکنم. سعی کنید خودتان با نرم افزار کار کنید و چیزهای بیشتری یاد بگیرید. اگر سوالی داشتید، تا حدی که بتوانم پاسخگو خواهم بود. و اگر نکات بیشتر یا اشتباهاتی هم در آموزش دیدید ممنون خواهم شد، یادآوری کنید.

 

[۱].Thesaurus

[۲] .Notepad

مشخصات استناددهی به این مقاله
نویسنده‌(ها): ثریا زنگنه
عنوان مقاله: نرم افزارهای علم سنجی(نرم افزار Vosviewer قسمت آخر)
عنوان مجله: کتابدار ۲.۰ – (عنوان لاتین: Kitābdār-i 2.0)
دوره مجله(Vol): ۸
شماره مجله(Issue):
سال(Year): ۱۴۰۱
شناسه دیجیتال(DOI):
لینک کوتاه: http://lib2mag.ir/12744
Download PDF

درباره ی ثریا زنگنه

کارشناسی ارشد علم اطلاعات - کارمند اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *