وب‌سنجی و حوزه‌های مشابه

اینگورسن^[۱] به‌عنوان یکی از پیشگامان، مفهوم وب‌سنجی را این‌گونه مطرح کرد، مطالعه محتوای وب با روش‌های کمی که با الگو گیری از شیوه‌های منبع سنجی و اطلاعات سنجی^[۲] صورت می‌گیرد. وب‌سنجی مطالعه کمی رویدادهای مربوط به وب است و بر اساس این مسئله پایه‌گذاری شده است که، روش‌هایی که جهت تحلیل  کتاب‌سنجی مقالات مجله‌های علمی^[۳] طراحی‌شده است، می‌تواند بر روی صفحات وب اعمال شود و موتورهای جستجو نیز، داده خام موردنیاز را فراهم می‌کنند. وب‌سنجی در چهار حوزه عمده زیر، موردبررسی قرار می‌گیرد:

1. علم‌سنجی: عبارت است از تجزیه‌وتحلیل کمی و تا حد امکان کیفی فرایند تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات علمی و عوامل مؤثر بر آن و توصیف تبیین و پیش‌بینی این فرایند جهت برنامه‌ریزی، اعتلا، سیاست‌گذاری، آگاهی و آینده‌نگری علمی و پژوهشی در ابعاد فردی و گروهی، سازمانی، ملی و بین‌المللی.
2. اطلاعات سنجی: عبارت است، مطالعه جنبه‌های کمی اطلاعات به هر شکل(نه‌فقط مدارک یا کتاب‌سنجی) و در هر گروه اجتماعی. اطلاعات سنجی، جنبه‌های کمی ارتباطات، اعم از رسمی (مکتوب) و غیررسمی (معمولاً شفاهی) را موردبررسی قرار داده است و همه گروه‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد. اطلاعات سنجی به بررسی جنبه‌های کمی فرآیندهای اطلاعاتی و ارتباطی به‌ویژه استفاده از متون می‌پردازد.
3. منبع سنجی: عبارت است از روش تجزیه‌وتحلیل کمی، کلیه امور و فعالیت‌های کتابخانه‌ای، از طریق کاربرد روش‌های ریاضی و آماری به‌منظور جستجوی راه‌حل برای مشکلات کتابخانه. منبع سنجی بر اساس تعریف واژه‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی انجمن کتابداری آمریکا عبارت است از، استفاده از روش‌های آماری جهت تحلیل نوشته‌ها، به هدف روشن کردن رشد تاریخی موضوعات، الگوی های تألیف، نشر و کاربرد. تعریف جامع و علمی آن عبارت است از مطالعه کمی فرایند انتقال دانش مدون و ثبت‌شده از تولید تا استفاده که باهدف توصیف، تبیین و پیش‌بینی این فرایند صورت می‌گیرد.
4. وب سنجی: درواقع وب‌سنجی عبارت است از مطالعه کمی ایجاد و استفاده از منابع اطلاعاتی، ساختار و فناوری‌های اینترنت با استفاده از روش‌های اطلاعات سنجی و منبع سنجی.

سنجش کمی اطلاعات در فضای مجازی^[۴]، معنی عام وب‌سنجی است که مطالعه آماری دیگر وسایل ارتباطی در اینترنت و اندازه‌گیری کمی فناوری، توپولوژی و ترافیک اینترنت را نیز در بر دارد.

وب‌سنجی به‌طور کامل توسط منبع سنجی پوشش داده‌شده است، چون مدارک تحت وب اعم از متن و محتوای چندرسانه‌ای^[۵] اطلاعات ثبت‌شده‌ای هستند که بر روی سرورهای وب ذخیره‌شده‌اند. بخشی از وب‌سنجی  توسط علم‌سنجی پوشش داده‌شده است، زیرا بسیاری از فعالیت‌های علمی بر پایه وب هستند. بخشی از سنجش کمی اطلاعات در فضای مجازی از مرزهای منبع سنجی خارج‌شده است، چون بسیاری از فعالیت‌های فضای مجازی، مثل تبادلات اتاق‌های گپ^[۶]، به‌صورت معمول ذخیره نمی‌شوند و به‌صورت هم‌زمان مبادله می‌شوند. سنجش کمی اطلاعات در فضای مجازی، در زیرمجموعه اطلاعات سنجی قــرار می‌گیرد(شکل۱)، زیرا اطلاعات سنجی، پیرامون مطالعه جنبه‌های کمی اطلاعات در هر شکلی و در هر گروه اجتماعی است.

شکل ۱. ارتباط وب‌سنجی با سایر حوزه‌های مشابه

سنجش کمی اطلاعات در فضای مجازی، مطالعه کمی کل اینترنت، همانند گروه‌های خبری، گپ و لیست پست الکترونیکی است. استفاده از روش‌هایی که در منبع سنجی مورداستفاده قرار می‌گیرد، به دلیل پویا بودن، متنوع بودن، خصوصیت توزیع‌شدگی وب و همچنین کمبودهایی که  موتورهای جستجو دارند، به‌راحتی در بحث وب‌سنجی قابل اعمال نیست و نبود فراداده مستنداتی که در وب موجود است و کمبود موتورهای جستجویی که فراداده استخراج کنند، شناخت محتوایی صفحات وب را دچار مشکل می‌کند.

بنابراین وب‌سنجی، تحلیل کمی اتفاقاتی است که در وب به وقوع می‌پیوندد، بر این اساس مطرح شد که همانند مخزن اسناد بزرگی است که بسیاری از این اسناد مربوط به دانشگاه است. علاوه بر این، ازآنجایی‌که وب از طریق موتور جستجو نمایه‌گذاری^[۷] شده است. پژوهشگران از این نتایــج می‌توانند جهت بررسی و استخراج وبگاه‌ها استفاده کنند. کار وب‌سنجی ایجاد دانش از اطلاعات نهفته و یافتن اطلاعاتی درباره جهان واقعی است و بخش‌های مختلفی، همانند توسعه و بهبود روش‌هایی جهت جمع‌آوری اطلاعات، پردازش و تفسیر نتایج را پوشش می‌دهد. این مسئله شامل استفاده و پوشش موتورهای جستجوی تجاری باهدف اطلاع‌رسانی نیز می‌شود.

پانویس ها: 

[۱] Ingwersen

[۲] Informetric

[۳] Journal

[۴] Cybermetric

[۵] Multi Media

[۶] Chat

[۷] Indexing

منبع:

کاشفی، ا.؛ زمانیفر، آ.؛ نیکخواهان، ب.؛ کنعانی، ک. (۱۳۸۹). ارزیابی و رتبه‌بندی وبگاه‌ها(مفاهیم، رویکردها و شاخص‌های ارزیابی وبگاه‌های دولتی). تهران: دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی.

نویسنده: الهه امتی

مشخصات استناددهی به این مقاله
نویسنده‌(ها):	الهه امتی
عنوان مقاله:	وب‌سنجی و حوزه‌های مشابه
عنوان مجله:	کتابدار ۲.۰ – (عنوان لاتین: Kitābdār-i 2.0)
دوره مجله(Vol):
شماره مجله(Issue):
سال(Year):	۱۳۹۴
شناسه دیجیتال(DOI):
لینک کوتاه:	http://lib2mag.ir/2179