معرفی استارت آپ‌های کتابداری و حوزه‌های مرتبط

برای اینکه بتوان یک ایده نو را در جامعه جا انداخت، لازم است تا ابتدا نیاز مصرف‌کننده آن جامعه را شناخت و ملزومات طراحی و خلق آن ایده را فراهم ساخت. به‌عنوان‌مثال اگر بخواهیم امکانات مطالعه را در محیط کتابخانه بر اساس سلیقه استفاده‌کننده آن کتابخانه طراحی کنیم، نیاز به بررسی و استفاده از نظر متخصصان (کتابداران، طراحان، روانشناسان و پزشکان) داریم. یکی از روش‌های خلاق استارت‌آپ‌ها هستند.

استارت‌آپ ویکند (Startup Weekend) یک رویداد آموزشی- تجربی (Experiential Education) در سراسر دنیاست که در ۳ روز متوالی (در انتهای هفته) برگزار می‌گردد.

در استارتاپ ویکند شرکت‌کنندگان پرانگیزه‌ای شامل برنامه‌نویسان، مدیران تجاری، علاقه‌مندان استارتاپ، بازاریاب‌ها و طراحان گرافیک گرد هم می‌آیند تا طی ۵۴ ساعت ایده‌هایشان را مطرح کنند، گروه تشکیل بدهند و هر گروه ایده‌ای را اجرا کند. این برنامه جهانی تابه‌حال بیش از یک هزار بار در بیش از ۴۸۰ شهر دنیا برگزار گردیده و شبکه پهناوری از مشتاقان کارآفرینی را پدید آورده است. در استارتاپ ویکند ایده‌های زیادی مطرح می‌شوند اما آنچه در این برنامه اهمیت فراوان دارد اجرا، اجرا و فقط اجرا است. این برنامه از ساعت ۶ بعدازظهر روز چهارشنبه آغاز و تا ساعت ۹ شب روز جمعه ادامه دارد. در این برنامه شرکت‌کنندگان (کمتر ۱۰۰ نفر در ۱۰ تیم) همگی در یک فضای مشترک قرار می‌گیرند و با کمک مربیان خبره که از میان کارآفرینان موفق انتخاب می‌گردند ایده‌ها را به کسب‌وکار تبدیل می‌نمایند. در پایان برنامه تیم‌ها پروژه‌های خود را به هیئتی از داوران که از میان جامعه سرمایه‌گذار و اساتید دانشگاهی و کارآفرینان هستند، ارائه می‌نمایند.

در این شماره قصد داریم یک طرح خلاق و نوآورانه کتابخانه‌ای با عنوان کتابخانه تلفنی شهر آفتاب را معرفی کنیم.

آشنایی با شهر آفتاب و شیوه بهره‌گیری از آن:

مهم‌ترین اصل کتابداری پویایی آن است که این امر با امانت دادن و سفارش کتاب محقق می‌شود. در اینجا لازم است تا تعریفی از امانت دادن داشته باشیم. امانت دادن (Circulate) یعنی «رساندن کتاب و دیگر مواد به دست خوانندگان». کتابخانه تلفنی شهر آفتاب نیز با این رویکرد برای اولین بار در کشور و با همکاری شهرداری منطقه ۱۵ تهران، توسط مؤسسه اطلاع‌رسانی مبین نور اشراق سال ۱۳۸۳ راه‌اندازی شد و بعدها با ارزیابی طرح به‌صورت آزمایشی در شهرهای محمدیه قزوین و سمنان نیز شروع به فعالیت نمود.

باراهنمایی‌های مدیریت مجموعه، بنده به‌عنوان تنها کتابدار این کتابخانه و همراهی متخصصان کامپیوتر، طراح، گرافیست و تیم برنامه‌نویسان برای ارائه خدمات به گروه‌های سنی ۸-۱۸ سال از طریق اطلاع‌رسانی به‌وسیلهٔ تلفن گویا، سایت کتابخانه و پیک موتوری پایه‌های اجرای طرح بنا شد.

جادوی تلفن را هرگز فراموش نکنیم!

کودکان بیش از هر چیز دیگر نیازمند آن هستند که بدانند در نزدیکی خانه‌شان، محلی برای سفارش کتاب وجود دارد و مهم‌تر ازآنجایی‌که کتاب‌های جدید را هم بتوانند بررسی کنند. سفارش و به‌خصوص پافشاری در سفارش کتاب نشانه آن است که این کتاب خوبی است پس می‌توان به دیگران نیز توصیه کرد تا بخوانند.

برنامه‌های کتابخانه تلفنی:

• برنامه کوتاه‌مدت

1. افزایش سرانه مطالعه
2. رایگان بودن عضویت
3. عدم نیاز به فضای مشخص برای حضور اعضاء و آنلاین بودن سفارش

• برنامه میان‌مدت

1. راه‌اندازی محتوای تلفن گویا در زمینه‌های (تاریخ، قرآن، تقویم، اخبار، قصه، شعر، علمی، ورزش، هنر، پزشکی، ایران‌شناسی، مشاهیر، دینی، نظرسنجی، مسابقه) با شماره‌گیری بر روی تلفن می‌توانستند به منوی هرکدام از موارد فوق وارد شوند و از مطالب آن‌که هر هفته توسط واحد تولید محتوای تلفنی و بر اساس تقویم فرهنگی به‌روزرسانی می‌گردید استفاده کنند.
2. اطلاع‌رسانی کتاب در سامانه به این نحو که مخاطبان می‌توانند به‌وسیلهٔ تلفن گویا به‌صورت روزانه اطلاعاتی از کتاب‌های مفید و تازه منتشرشده در حوزه کودک و نوجوان را به همراه مشخصات، مراکز پخش و شرح مختصری از کتاب به‌صورت صوتی دریافت نمایند.
3. پخش شعر و قصه با صدای کودکان و نوجوانان، مخاطبان عضو شهر آفتاب می‌توانند در سیستم تلفن گویا شعر و یا قصه‌ای با صدای خود ضبط کنند که با نام آنان برای همه مخاطبان در تلفن هوشمند پخش گردد. در این بخش، کودکان شعر موردنظر خود را تلفنی می‌خوانند، مسئولان بخش تدوین، روی شعر افکت گذاری نموده و به مدت یک هفته، کودک می‌تواند در این بخش شعر موردنظر را با صدای خود گوش دهد.
4. بخش کتاب‌های امانتی (ویژه شهرهای سمنان و محمدیه قزوین و منطقه ۱۵ شهرداری تهران)، مخاطبان پس از ثبت‌نام و عضویت، فهرستی از کتاب‌های کتابخانه شهر آفتاب را دریافت و پس از انتخاب و سفارش کتاب که از طریق تلفن گویا و به‌صورت ۲۴ ساعته صورت می‌گیرد، کتاب موردنظر خود را در اولین فرصت از طریق پیک موتوری، به‌صورت رایگان دریافت می‌نمایند. این فرآیند در هفته‌های بعدی تکرار شده و کتاب جدید جایگزین کتاب‌های خوانده‌شده می‌گردد.
5. استفاده از نرم‌افزار کتابداری با توجه به نیاز مجموعه، در این کتابخانه هر کتاب دارای کد مخصوص است و اعضاء با واردکردن کد کتاب و کد عضویت (کد ملی) می‌توانند تا سه کتاب درخواست کنند که در همان روز به‌وسیلهٔ پیک موتوری به‌طور رایگان تحویل می‌شود. اعضا بعد از پایان زمان مطالعه کتاب به همان شکل قبلی از طریق تلفن گویا با شماره‌گیری بازگشت کتاب و ثبت امانت جدید می‌توانند کتاب‌های قبلی را تحویل پیک کتابخانه بدهند.
6. خرید کتاب‌های کتابخانه از ناشرین (قدیانی، سوره مهر، دلهام، شباویز و کانون)، مرکز پخش کتاب (پکتا) و خرید از نمایشگاه یار مهربان

• برنامه بلندمدت

1. تهیه فهرست ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ از کتاب‌های موجود در کتابخانه که به‌وسیله واحد پژوهش گردآوری و توسط انتشارات دفتر علم به چاپ رسید تا از طریق پیک‌های موتوری که مسئولیت رساندن کتاب به دست اعضاء را داشتند، این فهرست را برای انتخاب کتاب موردنظر، در اختیارشان قرار دهند.
2. طرح کتاب گویا برای نابینایان
3. ایجاد کتابخانه تخصصی برای خانواده‌ها و تهیه فهرست ۶ از کتاب‌های موردنیاز این گروه
4. اطلاع‌رسانی در نمایشگاه‌های کتاب
5. فروش فهرست کتاب‌های کتابخانه شهر آفتاب به دلیل جامع بودن اطلاعات کتابشناختی (ناشران، نویسندگان، خلاصه‌ای از کتاب و محل فروش و توزیع کتاب) مندرج در آن
6. ثبت نرم‌افزار کتابخانه تلفنی شهر آفتاب در کتابخانه ملی

توجه به علایق کودکان در سفارش کتاب از طریق تلفن گویا

که نتیجه این امر:

1. برای مطالعه کتاب توسط کودک ارزشی بیش از خرید اتفاقی کتاب در نظر داریم؛
2. لذت انتخاب را از او دریغ نمی‌کنیم؛
3. وقتی کودک در انتظار کتاب موردعلاقه خود است در ذهن پیرامون عنوان کتاب به رؤیاپردازی می‌پردازد و این بزرگ‌ترین عمل رشد تخیل کودک خواهد بود.

این طرح بعد از ۵ سال کار موفق به دلیل عدم ادامه همکاری شهرداری و مواجه‌شدن با مشکلات مالی و کمبود بودجه بخش امانت کتاب را که با استقبال زیادی نیز روبرو بود و توانسته بود سرانه مطالعه را فقط در منطقه ۱۵ شهرداری تهران به ۸ دقیقه برساند؛ این در حالی است که تراکنش امانت و بازگشت کتاب در ماه ۵۰۰ الی ۷۰۰ نسخه کتاب (بیشترین موضوعات: شعر، داستان و علمی) با تعداد ۸۷۰۰ عضو فعال، از سال ۸۹ تا سال ۹۱ تنها بخش محتوایی تلفن گویا از طریق شماره تلفن ۹۰۹۲۳۰۱۶۱۰ به کار خود ادامه داد.

شایان‌ذکر است گزارش‌های آماری توسط کتابدار کتابخانه تلفنی شهر آفتاب تهیه‌شده است.

منابع:

www.banki.ir/compontet/article/264-shahreaftab/2547-shahreaftab

www.rayanmehr.co.ir

www.shahreaftab.ir

www.startupweekend.org/about

نویسنده: سمیه مردمی