خانواده اولین دنیای افراد

هدف از نگارش این متن ارائه پیشنهادهایی به خانواده‌ها برای تربیت کودکانی اهل مطالعه است. در این متن سعی نشده است که درباره فواید خواندن گفته شود، زیرا آن‌قدر افراد این کار را انجام داده‌اند که انجام دوباره آن کاری بیهوده است. همچنین سعی شده راه‌کارهایی ساده و قابل انجام برای تمامی خانواده‌ها باشد.

خانواده نخستین دنیایی است که افراد وارد آن می‌شوند، در نتیجه نهاد اولیه تعلیم و تربیت خانواده است. پژوهش‌ها نشان داده است که عادت به مطالعه امری اکتسابی است، یعنی همان‌طور که کودک خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرد، می‌تواند مطالعه را هم بیاموزد (وسپل، ۱۳۸۶). پس اگر والدین عادت به مطالعه داشته باشند کودک هم از همان کودکی مطالعه کردن را می‌آموزد. طبق نظر دانشمندان و روانشناسان اساس و زیر بنای شخصیت انسان در همان سال‌های اول زندگی شکل می‌گیرد و پایه‌گذاری می‌شود و آموخته‌های این دوران تأثیر عمیقی بر زندگی آینده افراد دارد.

ایجاد عادت به مطالعه در کودکان کار دشواری نیست و می‌توان با انجام چند عمل ساده و راحت به کودک مطالعه کردن را آموخت.

 ۱) یکی از این کارها مطالعه کردن در برابر چشمان کودک است. تقریباً تمام افراد، پدر و مادرشان را الگوی خود قرار می‌دهند و کارهای آنان را تقلید می‌کنند، همین امر باعث می‌شود کودک عمل شما را در ذهنش ذخیره کرده و به تکرار آن بپردازد پس بهتر است در کنار گوشی همراه کمی هم کتاب و مجله دست بگیریم تا کودک با این‌ها آشنا شود.

۲) دومین عمل این است که کتاب، روزنامه و مجلات را در دسترس کودک قرار دهیم. حتماً همه شما با این صحنه مواجه شده‌اید که تا کودکی کتاب یا مجله‌ای می‌بیند آن را برداشته و دوست دارد صفحات آن به‌ویژه عکس‌هایش را نگاه کند، پس ما با در دسترس قرار دادن کتاب به کودک می‌آموزیم که برای اوقات فراغت و سرگرمی از کتاب استفاده کند نه از موبایل و تبلت و… .

۳) قصه گفتن برای کودک از روی کتاب. پدر و مادرها باید سعی کنند قصه‌هایی را که تعریف می‌کنند را از روی کتاب‌ها برای کودکان بخوانند، حتی آن قصه‌هایی را که حفظ هستند، زیرا با این کار در ذهن کودک این مطلب نقش می‌بندد که چه مطالبی زیبایی در بین این کاغذها است و به آن‌ها علاقه‌مند می‌شود.

۴) تهیه کتاب‌های مناسب. افراد با خرید کتاب‌هایی با عکس و نقاشی‌های زیبا می‌توانند کودک را علاقه‌مند کنند، زیرا بیشتر کودکان از کتاب‌ها قسمت عکس‌ها را می‌پسندند و هر چه عکس‌ها جذاب‌تر و بیشتر باشد کتاب را بیشتر دوست دارند. البته باید به محتوای کتاب هم توجه کرد که مناسب سن آن‌ها باشد.

۵) بردن کودکان به کتاب‌فروشی‌ها. زمانی که کودک به کتاب‌فروشی برده می‌شود و به او اجازه داده می‌شود خودش کتاب مورد نظرش را انتخاب کند، او در بین کتاب‌ها می‌گردد و کتابی را که علاقه دارد انتخاب می‌کند و به همین دلیل او برای خواندن کتاب مشتاق‌تر می‌شود، البته باید توجه داشت که کتاب مناسب کودک باشد.

۶) از کودک بخواهید درباره کتابی که برایش می‌خوانیم نقاشی بکشد. زمانی که ما برای کودک کتاب می‌خوانیم برای کودک کسالت‌آور است که بنشیند و فقط گوش کند، پس می‌توانیم با درخواست نقاشی از کودک در هنگام کتاب خواندن او را به کاری که علاقه دارد مشغول کنیم تا او حوصله‌اش سر نرود و کتاب‌خوانی برایش لذت‌بخش باشد.

۷) بازی کردن و اجرای نمایش. کودکان بازی کردن و بازیگری را بسیار دوست دارند. والدین می‌توانند با انجام بازی، مطالعه را برای کودک به کاری جذاب تبدیل کنند تا مطالعه برایش کاری کسالت‌آور نباشد. بازی‌هایی مثل پرسش و پاسخ یا پانتومیم و … . همچنین والدین می‌توانند کتاب‌ها و به خصوص کتاب‌های داستان را با کودک به شکل نمایشی اجرا کنند. چون کودکان بازی کردن را دوست دارند، درنتیجه به کتاب خواندن هم علاقه‌مند می‌شوند.

۸) فرزندانتان را عضو کتابخانه‌ها کنید. کتابخانه به دلیل حضور کتابدار بسیار می‌تواند کودک را به مطالعه تشویق کند. همچنین تهیه تمام کتاب مورد نیاز کودکان برای خانواده‌ها دشوار است (به دلایلی مثل درآمد کم خانواده، آشنا نبودن با تمام کتاب‌های کودکان و …)، پس می‌توان با عضویت کودکان در کتابخانه به کتاب‌خوان شدن آن‌ها بسیار کمک کرد.

۹) تعیین زمان معین برای مطالعه در خانواده. در خانه زمانی را برای مطالعه تمام افراد خانواده قرار دهید. سعی کنید زمانی را انتخاب کنید که با برنامه محبوب کودکتان هم‌پوشانی نداشته باشد، زمان مطالعه طولانی نباشد که حوصله‌سربر باشد و در زمان مطالعه تمام وسایل دیگر مثل تلویزیون، تلفن‌همراه، بازی رایانه‌ای و شبکه‌های مجازی کنار گذاشته شود تا باعث حواس‌پرتی افراد نشود. با این کار کودک متوجه می‌شود که به مطالعه هم باید زمانی اختصاص داد.

۱۰) تشویق کردن. کودک تشویق شدن را دوست دارد و تمام تلاش خود را انجام می‌دهد که او را تشویق کنند. خانواده‌ها می‌توانند در قبال مطالعه کودک را تشویق کنند تا هم از مطالعه لذت ببرد و دوستش داشته باشد و هم متوجه شود که کار درستی را انجام می‌دهد، زیرا اگر کارش اشتباه بود او را تشویق نمی‌کردند.

نتیجه:

 به دلیل اینکه افراد بیشتر زمانشان را در خانواده می‌گذرانند و در آن حضور دارند می‌توان با چند عمل ساده و راحت کودکان را به مطالعه علاقه‌مند کرد و افرادی اهل مطالعه را به جامعه فرستاد.

منابع:

1. کتاب «چگونه فرزندان خود را به خواندن ترغیب کنیم؟». روی بلج فورد؛ ترجمه: سیروس حدوت، علی اکبر مرعشی. تهران: سروش، ۱۳۸۱.
2. کتاب «چگونه فرزندم را به مطالعه علاقه مند کنم؟». مانفرد وسپل؛ ترجمه: لیلا لفظی. تهران: انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۸۶.
3. کتاب «ادبیات کودکان: روش‌های تقویت مهارت مطالعه». خاویر گارسیا سابرینو؛ ترجمه: حیدر مختاری، محمدجعفر سعادت. تهران: کتابدار، ۱۳۹۴.
4. کتاب «خواندن، بهشت نخواندن». محمدحسین دیانی. مشهد: کتابخانه رایانه‌ای؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ۱۳۹۵.
5. مقاله «نقش خانواده در پرورش روحیه‌ی عادت به مطالعه در کودکان». طاهره حسومی. ماهنامه اصلاح و تربیت: اردیبهشت ۱۳۸۵، شماره ۵۰.

نویسنده: محمد گل محمدی